Papier
Recycling
Nederland
Recycling
Nederland
‘De natuurlijke hulpbronnen worden steeds schaarser. Door recycling behouden we grondstoffen voor de generaties na ons. In hergebruik van grondstoffen ligt de toekomst!’ Dat zegt Richard Buitenhuis, programmamanager Circulair en Milieu van de gemeente Apeldoorn, een stad die goed scoort op het vlak van papierrecycling, die zich sterk maakt voor de kringloopeconomie en die is aangesloten bij Stichting Papier Recycling Nederland (PRN).
Thuiswerken is de norm
Richard Buitenhuis werkt ruim tien jaar voor de gemeente Apeldoorn. Daarvoor was hij onder meer verbonden aan de Omgevingsdienst Veluwe IJssel en voerde hij
milieutaken uit in opdracht van de provincie Gelderland en gemeenten, waaronder Apeldoorn. Buitenhuis: ‘Nu geef ik opdrachten aan de omgevingsdienst, toen kréég ik ze, bijvoorbeeld om te handhaven, toezicht te houden en vergunningen te verlenen, ook aan papierfabrieken.’ Sinds drie jaar is Buitenhuis namens Apeldoorn ook opdrachtgever voor de afvalinzameling. Het interview met Buitenhuis vindt digitaal plaats. ‘Mooi wat er allemaal kan met de techniek van tegenwoordig en hoe snel we gewend zijn geraakt aan thuiswerken. Ook goed dat de gemeente zich strikt houdt aan de COVID-voorschriften, maar wat verlang ik naar een dag werken op een volle afdeling, samen met mijn collega’s! Gewoon weer even iemand aankijken en aanspreken. Dat werkt voor mij het beste. Het geeft me energie.’
Kringloop van papier
Nederland is op weg naar een circulaire economie. Dat betekent een samenleving zonder afval. Papier en karton zijn biobased materialen met indrukwekkende recyclingcijfers. Buitenhuis: ‘circa 90% van het in Nederland op de markt gebrachte papier en karton wordt ingezameld en hergebruikt. Een mooi voorbeeld voor de kringloopeconomie! Met ons goed werkende recyclingsysteem leveren we ook nog eens een belangrijke bijdrage aan de reductie van CO2-uitstoot. Wat wordt hergebruikt, wordt immers niet verbrand!’
Circulair Apeldoorn
Buitenhuis zit middenin de transitie naar een circulaire economie. ‘Apeldoorn zet vol in op de kringloopeconomie. Met de stad zijn we onderdeel van de Cleantech Regio: het groene gebied in en tussen de stedendriehoek Apeldoorn, Deventer en Zutphen. Hierbinnen werken bedrijven en overheden samen om de duurzame, economische ontwikkeling van de regio te versterken. Als gemeente pakken we de regie, proberen we de meeste effort te behalen met beperkte middelen. Ondernemen en innoveren met een duurzaam businessmodel en (her)gebruik van hernieuwbare materialen. Zo werken we binnen de Cleantech Regio bijvoorbeeld aan het verduurzamen van stadslogistiek van Apeldoorn (Zero Emissie Stadslogistiek), beschikken we over de eerste E-novation Hub van Nederland om hoogwaardig hergebruik van e-waste te stimuleren en zetten we diverse projecten op om de burger warm te maken voor circulariteit.’ Circulariteit vraagt volgens Buitenhuis om een integrale systeemaanpak. ‘Of het nu gaat om afvalverwerking, inkoopbeleid of (randvoorwaarden bij) woningbouw, je moet het samen met de ketenpartners doen.
Circulus
Voor de gemeente Apeldoorn is afvalbeheerbedrijf Circulus de belangrijkste partner. Circulus draagt in opdracht van de gemeente zorg voor de inzameling van huishoudelijk afval en ‘vermarkt’ – doorgaans in samenwerkingsverbanden – de afval- en grondstofstromen. ‘Ook beheert Circulus de inzamelmiddelen en de ”recyclepleinen” en verzorgt het bedrijf de PRN-monitoring. We trekken samen op bij de beleidsvorming en -evaluatie. Dat geldt ook voor de bewonersparticipatie, -educatie en sociale activering.’ In de afgelopen periode heeft Apeldoorn sterk ingezet op de reductie van reststromen en het hergebruik van afval. ‘Ik vind het geweldig om hier in het laatste deel van mijn carrière aan mee te mogen werken. Ik praat veel met burgers, politici en ondernemers. Circulariteit en het terugdringen van afval is herkenbaar, begrijpelijk, bijna tastbaar. Ons programma Circulair en Milieu heeft echt impact. En dat zie je terug in de cijfers. In 2020 werd ruim 9 miljoen kilo oudpapier ingezameld in Apeldoorn. Nergens anders in Nederland wordt huishoudelijk afval zó goed gescheiden als in de Cleantech Regio. Toch kan de hoeveelheid restafval nog verder omlaag. In de afgelopen jaren hebben we het fijn huishoudelijk restafval in Apeldoorn teruggebracht van 115 kilo in 2018 naar 65 kilo in 2020. Voor 2025 streven we naar maximaal 30 kilo restafval per inwoner per jaar. Goed scheiden leidt tot minder restafval!’
Gemeenten zijn cruciaal voor papierrecycling
Buitenhuis: ‘Wanneer je focust op papier en karton, dan zie je dat ook hier alle schakels in de papierkringloop kunnen bijdragen aan een optimale recycling: van de burger die kritisch is bij zijn aankopen en die zijn papierafval in de papierbak gooit, tot de verpakkingsproducent die al vanaf de ontwerpfase van zijn product rekening houdt met de afvalfase daarvan.’ Ook de gemeenten spelen volgens Buitenhuis een belangrijke rol in de kringloop. ‘De inzameling van oudpapier bij particuliere huishoudens is in de eerste plaats een taak van de gemeenten. Zij zetten zich in voor een optimale, aan de bron gescheiden verwerking van oudpapier.’
Omgekeerd inzamelen
Papier is een van de afvalstromen waar Buitenhuis en zijn collega’s mee van doen hebben. ‘PMD en GFT zijn de lastigste stromen. ‘Oudpapier is redelijk constant in omvang en zonder grote problemen. In Apeldoorn wordt “omgekeerd ingezameld”: de afvalscheiding wordt gestimuleerd door middel van serviceprikkels. Hiermee wordt het onze inwoners gemakkelijk gemaakt om recyclebare stromen te scheiden. Ieder huishouden heeft een eigen papiercontainer. In de hoogbouw bieden we een centrale container. We werken niet met vrijwilligers. Zo doen we recht aan de waardevolle grondstof papier. En dat werkt!’ Helpt het dat de papierindustrie al 350 jaar sterk is vertegenwoordigd in de regio Apeldoorn? ‘Dat durf ik niet te zeggen. Eerbeek is de papierhoofdstad van Europa en ook in Loenen, Apeldoorn en Deventer vind je papierbedrijven. De omgeving heeft een bijzondere band met papier en karton. Dat kan ertoe bijdragen dat burgers zorgvuldiger inzamelen. Mensen weten dat de papierfabrieken in onze regio voor een belangrijk deel draaien op oudpapier.’
Oudpapier is waardevolle grondstof
Gemeenten zorgen ervoor dat het ingezamelde oudpapier en -karton zo schoon en droog mogelijk is. In het Papiervezelconvenant, een overeenkomst tussen PRN en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), zijn hierover afspraken gemaakt. Door de kwalitatief hoogwaardige inzameling zijn er voldoende grondstoffen voor de papierindustrie, wordt verspilling van grondstoffen voorkomen en kan de gesloten papierkringloop blijven functioneren, zonder dat daar publiek geld voor wordt aangewend. ‘In 2019 was onze begroting niet kostendekkend. We hebben toen de focus verlegd binnen het diftar-systeem en zijn ons gaan richten op de inzameling van grondstoffen. Ook hebben we de tarieven verhoogd. Diftar verzorgt een financiële prikkel om afval te scheiden. Door de service aan te passen en de burger zijn restafval weg te laten brengen, wordt het scheiden van afval en de inzameling van grondstoffen gestimuleerd. Wist je dat ons systeem van omgekeerd inzamelen ook een positief effect heeft gehad op de daling van het restafval? Voor restafval moeten onze inwoners meer moeite doen. Ze dienen het zelf weg te brengen naar verzamelcontainers. Ook halen we het minder frequent op. We belonen bewust het afval dat gebruikt kan worden als grondstof. Papier valt daar onder. Inmiddels zijn we weer kostendekkend. Volgend jaar vindt zelfs een verlaging plaats van het tarief. Papierrecycling is goed voor de portemonnee van de burger!’ Heeft de gemeente plannen voor de komende periode? ‘Zeker! We gaan ons nog meer richten op de zuiverheid van de grondstofstromen.’
Aangesloten bij PRN
In 2021 is een nieuwe PRN-aansluitingsovereenkomst voor gemeenten gepresenteerd. De belangrijkste wijziging in de overeenkomst betreft de aangescherpte kwaliteitscriteria uit het Papiervezelconvenant. De overeenkomst is ook door Apeldoorn ondertekend. Waarom?
‘Het Papiervezelconvenant tussen PRN en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten is te zien als een vangnet voor de papierkringloop, met twee belangrijke garanties: een afnamegarantie en een afzetgarantieprijs. Zo heb je altijd een goed en altijd functionerend recyclingsysteem. Dat is een goede zaak. Niet voor niks is 94% van alle 345 Nederlandse gemeenten aangesloten bij PRN. Onder alle marktomstandigheden wordt ons oudpapier afgenomen. In tijden dat oudpapier op de internationale grondstoffenmarkt een lage economische waarde heeft, kunnen we aanspraak maken op de afzetgarantievergoeding van PRN. Dat is prettig werken!’
Vervuiling oudpapier
PRN zet zich in voor kwalitatief hoogwaardige inzameling en recycling van oudpapier en -karton. Om de twee jaar onderzoekt PRN de vervuiling van het oudpapier. Uit de
onderzoeken komt een trend naar voren: oudpapier wordt steeds minder schoon en droog. De vervuiling in het oudpapier bedroeg in de periode 2019-2021 2,52%. In de periode 2017-2018 bedroeg zij 2,10%. Mede door de stijging in het bezorgen en afhalen van maaltijden is de vervuiling van het oudpapier toegenomen. Buitenhuis herkent de toename van de vervuiling van het oudpapier. ‘De toegenomen vervuiling heeft van doen met twee ontwikkelingen: de groei van de e-commerce (en het gemak waarmee we eten laten bezorgen) en de coronakilo’s die het gevolg zijn van niet uit eten gaan. Het consumptiepatroon verandert. Maar ook de burger. We zien in Apeldoorn net als in veel andere gemeenten een toename van bijplaatsingen bij de oudpapierbak. Dat levert rotzooi op, die we natuurlijk niet willen. We hebben proeven gedaan met een bredere laadklep in de oudpapierbak, maar die leidden niet tot grote successen.’
Verandering papierstroom
Buitenhuis constateert nog een verandering in de papierstroom. ‘Mede door regelgeving als de Single Use Plastic Richtlijn (SUPR) maakt het verpakkende bedrijfsleven steeds vaker een overstap van plastic naar karton. Dat is natuurlijk fantastisch vanuit de duurzaamheidsgedachte. Maar het levert ook nieuwe vraagstukken op. Zo neemt het aandeel verpakkingen in de oudpapierstroom toe. Daar zit karton met een dubbelzijdige laminaat coating bij. En wat dacht je van kartonnen pakken met een plastic binnenverpakking voor vloeistoffen? Het gaat om semi-recyclebare producten en dus een nieuwe stroom “oudpapier”. Regelgeving voor plastic verschuift de afvalproblematiek voor een deel naar het oudpapier. Het moet duidelijk zijn wat wel en niet recyclebaar is en dus wel of niet bij het oudpapier mag. Dan kunnen producenten hier in de ontwerpfase al rekening mee houden. Nu zie je nogal wat verwarrende claims; verpakkingen zouden recyclebaar zijn terwijl dat niet het geval is. Dit probleem is niet één, twee, drie opgelost, maar het is geweldig dat we er nu werk van maken en we ons ervan bewust zijn.’ Producenten en importeurs dienen de recyclebaarheid van het enkelzijdig gecoat en gelamineerd papier en karton aan te tonen. Dit gebeurt door één van de hiervoor geselecteerde testinstituten. Bij een goede testscore wordt aangenomen dat verpakkingen die zijn gemaakt van het geteste gecombineerde materiaal, niet verstorend zijn voor het recyclingproces. Het testcertificaat mag afkomstig zijn van de leverancier van het gecombineerde materiaal. Meer informatie over testen is te vinden op papiercirculair.nl.
Communicatie richting burger
Diverse initiatieven helpen de burger bij het maken van de juiste keuze op het vlak van afvalverwerking. De Afvalscheidingswijzer van Milieu Centraal helpt bij het beantwoorden van de vraag Wat mag in welke afvalbak? PRN geeft eveneens voorlichting en presenteerde recentelijk de nieuwe Scheidingswijzer Papier en Karton. ‘In Apeldoorn maakt Circulus via een speciaal ontwikkelde app en geprinte kaartjes gebruik van de inhoud van de Scheidingswijzer van PRN. Wat wij merken bij de communicatie richting burger is dat we ervoor moeten waken dat we niet te veel vanuit onze vakkennis de burger willen overtuigen hoe hij moet scheiden. Zeker de groep niet-geïnteresseerden en mensen met een taalachterstand ben je dan kwijt. 75% van de burgers wil de regels graag naleven. Af en toe maakt iemand een foutje, maar het gros van de mensen wil het goed doen. Er is maar een kleine calculerende groep die bewust de regels overtreedt en denkt daar wat aan te kunnen verdienen. Zorg dat de boodschap helder is, anders gaat het afval in de foute bak. Dat is zonde. Optimale recycling begint bij goed scheiden aan de bron.’
Cijfers Circulus
Niet-verpakkingen: 898 kton (2020)
Verpakkingen: 1298 kton (2020)
